Ξάνθος

Ξάνθος
I
Πόλη της αρχαίας Λυκίας. Σύμφωνα με επιγραφές της Λυκίας, η παλαιότερη ονομασία της ήταν Άρινα ή Άρνα. Τον 6o αι. π.Χ., η Ξ. ήταν η κυριότερη πόλη της Λυκίας, όταν ο στρατηγός του Κύρου, Αρπαγος, ανέλαβε να κατακτήσει τη δυτική Μικρά Ασία, μετά την ήττα του Κροίσου (546 π.Χ.). Βάδισε εναντίον της Ξ. και οι Λύκιοι, αναγκασμένοι να περιοριστούν μέσα στα τείχη της, συγκέντρωσαν τις γυναίκες και τα παιδιά τους, τους θησαυρούς και τους δούλους τους μέσα στην ακρόπολη και την έκαψαν. Έπειτα όρμησαν εναντίον του εχθρού και πέθαναν χωρίς να γλιτώσει ούτε ένας. Ωστόσο, το 480 π.Χ. η Ξ. ήταν και πάλι πρωτεύουσα της Λυκίας, γιατί το εφεδρικό σώμα των Λυκίων που πήρε μέρος μαζί με τον Περσικό στόλο στη ναυμαχία της Σαλαμίνας είχε αρχηγό τον Κυβέρνη, που είναι γνωστό από νομίσματα και επιγραφές ότι κυβερνούσε την Ξ. Ηρωική ήταν, επίσης, η άμυνα που πρόβαλε η Ξ. το 42 π.Χ., όταν πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους.
Ανάμεσα στα πιο αξιόλογα μνημεία της Ξ. είναι ο περίφημος επιτάφιος πύργος των Αρπυιών, έργο του 6ου π.Χ. αι., καθώς και μία μεγάλη σαρκοφάγος πάνω σε βάθρο. Υπάρχει ένα καλοδιατηρημένο θέατρο, που είχε άλλοτε στην πρόσοψη του την περίφημη Στήλη της Ξάνθου με επιγραφές και στις τέσσερις πλευρές της, στην ελληνική γλώσσα και στη γλώσσα της Λυκίας. Πολλά γλυπτά από την Ξ. φιλοξενούνται τώρα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.
Παράσταση προσφοράς σε δύο θεότητες, από τη δυτική ζωφόρο του λεγόμενου «Μνημείου των Aρπυιών», από τα αξιολογότερα της αρχαίας πόλης της Ξάνθου, της Λυκίας (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο) .
II
Ονομασία τριών ποταμών της αρχαιότητας.
1. Ποταμός της Μικράς Ασίας, στην περιοχή της Τροίας, γνωστός και με την ονομασία Σκάμανδρος. Πήγαζε από το όρος της Ίδης και αφού διέσχιζε την πεδιάδα της Τροίας, ενωνόταν με τον Σιμόεντα ποταμό και τελικά εξέβαλλε στον Ελλήσποντο. Η ονομασία του ποταμού αυτού, που αναφέρεται και στην Ιλιάδα του Όμηρου, οφειλόταν στο κίτρινο χρώμα των νερών του, για τα οποία επικρατούσε η αντίληψη ότι είχαν την ιδιότητα να μεταβάλλουν σε ξανθά τα μαλλιά των γυναικών που λούζονταν σε αυτά. Κατά την παράδοση, οι νέες την προηγούμενη ημέρα του γάμου τους, λούζονταν στον ποταμό αυτό και του αφιέρωναν την παρθενιά τους.
2. Ο μεγαλύτερος ποταμός της Λυκίας, της Μικράς Ασίας. Πήγαζε από το όρος Ταύρος, στα σύνορα της Πισιδίας και της Λυκίας και, αφού διέσχιζε την ανοιχτή πεδιάδα τη λεγόμενη Ξάνθιον πεδίον, που βρισκόταν μεταξύ των βουνών Κράγου και Μασσικύτου, εξέβαλλε στη Μεσόγειο θάλασσα, μεταξύ των Πυδνών και Πατάρων. Σύμφωνα με μία εκδοχή της μυθολογίας, η Λητώ, γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη στην πεδιάδα του Ξ. Σήμερα ο ποταμός αυτός ονομάζεται Εσέν Τσάι.
3. Μικρός ποταμός στη Χαονία της Ηπείρου, που ονομάστηκε έτσι από τον γιο του Πρίαμου Έλενο. Ο Έλενος πήγε στην Ήπειρο, όπου μάλιστα έγινε και βασιλιάς της.
III
Όνομα μυθολογικών προσώπων και ζώων.
1. Ένα από τα δύο αθάνατα άλογα του Αχιλλέα, παιδιά του Ζέφυρου και της Άρπυιας Ποδάργης. Η Ήρα είχε δώσει στον Ξ. ανθρώπινη φωνή για να προείπει τον θάνατο του Αχιλλέα.
2. Ο τελευταίος βασιλιάς της Θήβας της Βοιωτίας (περ. 1100 π.Χ.). ο Ξ., για να αποφύγει μια γενικότερη σύρραξη ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Θηβαίους, πρότεινε να μονομαχήσει με τον βασιλιά της Μεσσήνης, Μέλανθο, πατέρα του μυθικού βασιλιά της Αθήνας, Κόδρου, με αποτέλεσμα να σκοτώσει ο Μέλανθος τον Ξ.
3. Γιος του βασιλιά των Πελασγών του ‘Aργους, Τριόπα, που είχε αποικήσει τη Λέσβο και την είχε ονομάσει Πελασγία.
4. Ένας από τους πενήντα γιους του Αιγύπτου.
5. Γιος του Ερύμανθου και πατέρας της Ψωφίδας που είχε ιδρύσει την ομώνυμη πόλη.
6. Γιος του Φαίνοπα της Αβύδου. Τον σκότωσε ο Διομήδης μαζί με τον αδελφό του θόωνα.
IV
Όνομα ιστορικών προσώπων.
1. Έλληνας λυρικός ποιητής (7ος αι. π.Χ.). Καταγόταν από τη Σικελία. Δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα γι’ αυτόν. Αναφέρεται από τον Στησίχορο.
2. Ιστορικός από τη Λυδία (5ος αι. π.Χ.). Γεννήθηκε στις Σάρδεις και ήταν μεγαλύτερος από τον Ηρόδοτο. Ήταν γιος του βασιλιά των Λυδών, Κανδαύλη. Έγραψε μια ιστορία της Λυδίας, τα Λυδιακά, από την οποία έχουν σωθεί μερικά αποσπάσματα. Έχει γράψει επίσης τα Μαγικά και έναν Βίο Εμπεδοκλέους. Ο Ξ. παραθέτει μυθολογικές παραδόσεις και περιγράφει τα ήθη και έθιμα της εποχής του. Είχε ασχοληθεί και με διάφορα γεωλογικά και βοτανικά προβλήματα.
* * *
Ξάνθος, ὁ (Α)
1. ονομασία ποταμού τής Τροίας, αλλ. Σκάμανδρος («ὅν Ξάνθον καλέουσι θεοί, ἄνδρες δὲ Σκάμανδρον», Ομ. Ιλ.)
2. ο ένας από τους δύο αθάνατους ίππους τού Αχιλλέως
3. όνομα ανδρών.
[ΕΤΥΜΟΛ. Όνομα στο οποίο εμφανίζεται το επίθ. ξανθός, με αναβιβασμό τού τόνου, το οποίο μαρτυρείται και ως ανθρωπωνύμιο στη Μυκηναϊκή, πρβλ. μυκην. Kasato. To όνομα εμφανίζεται επίσης σε σύνθετη και παράγωγη μορφή στα ανθρωπωνύμια: Ξάνθιππος, Ξανθεύς, Ξανθίας, Ξάνθιχος, Ξανθώ κ.ά.].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Look at other dictionaries:

  • ξανθός, -ή — και ιά, ό 1. ο κιτρινωπός, ο χρυσοειδής. 2. αυτός που έχει ξανθά μαλλιά, ξανθομάλλης: Με καλεί, έλα και συ, δίπλα στο ξανθό παιδί και κοιμήσου (Βιζυηνός) …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • ξανθός — yellow masc nom sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ξάνθος — masc nom sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • ξανθός — I Πόλη της αρχαίας Λυκίας. Σύμφωνα με επιγραφές της Λυκίας, η παλαιότερη ονομασία της ήταν Άρινα ή Άρνα. Τον 6o αι. π.Χ., η Ξ. ήταν η κυριότερη πόλη της Λυκίας, όταν ο στρατηγός του Κύρου, Αρπαγος, ανέλαβε να κατακτήσει τη δυτική Μικρά Ασία, μετά …   Dictionary of Greek

  • ξάνθος — I Πόλη της αρχαίας Λυκίας. Σύμφωνα με επιγραφές της Λυκίας, η παλαιότερη ονομασία της ήταν Άρινα ή Άρνα. Τον 6o αι. π.Χ., η Ξ. ήταν η κυριότερη πόλη της Λυκίας, όταν ο στρατηγός του Κύρου, Αρπαγος, ανέλαβε να κατακτήσει τη δυτική Μικρά Ασία, μετά …   Dictionary of Greek

  • Ξάνθος, Εμμανουήλ — (Πάτμος 1772 – Αθήνα 1852). Ένας από τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. Μετά τις μέτριες μάλλον σπουδές του στο σχολείο της πατρίδας του ξενιτεύτηκε στην Τεργέστη, όπου εργάστηκε ως υπάλληλος σε κάποια εμπορική επιχείρηση. Το 1810… …   Dictionary of Greek

  • Ξάνθος, Μάρκος — (; – Κάρυστος 1932). Καραγκιοζοπαίχτης από την Κρήτη. Μαθητής ενός άλλου διάσημου καραγκιοζοπαίχτη, του Μόλλα, έδινε παραστάσεις πολλά χρόνια στη συνοικία της Δεξαμενής στην Αθήνα, καθώς και σε περιοδίες στην ύπαιθρο. Τύπωσε περισσότερα από… …   Dictionary of Greek

  • ξανθά — ξανθός yellow neut nom/voc/acc pl ξανθά̱ , ξανθός yellow fem nom/voc/acc dual ξανθά̱ , ξανθός yellow fem nom/voc sg (doric aeolic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • ξανθότερον — ξανθός yellow adverbial comp ξανθός yellow masc acc comp sg ξανθός yellow neut nom/voc/acc comp sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • ξανθαίνω — [ξανθός] 1. δίνω σε κάτι ξανθό χρώμα, μεταβάλλω κάτι σε ξανθό 2. τηγανίζω ή ψήνω κάτι ώσπου να πάρει ξανθό χρώμα 3. (αμτβ.) γίνομαι ξανθός, παίρνω ξανθό χρώμα …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”